Muzeum, pałac i piękna przyroda

Nie tylko „miasto marszałka”

Sulejówek to wyjątkowe miasteczko położone zaledwie 18 km na wschód od Warszawy, które już od samego dworca wita przybyszów muralem przedstawiającym postaci ojców polskiej niepodległości, takich jak: Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski, Władysław Grabski, Jędrzej Moraczewski i Maciej Rataj. Każdy z tych wybitnych polityków był związany z tym miejscem, a ślady ich obecności można odnaleźć w nazwach ulic i historycznych budynkach. Spacer po obszarze miasta zwanym Enklawą (teren ograniczony ulicami: Legionów, Krasickiego, Harcerską, Aleją Piłsudskiego i Dworcową) jest swoistą podróżą w czasie do okresu międzywojennego. Wrażenie to potęguje niska, głównie willowa zabudowa, często stylizowana na dworkową, wąskie ulice i mnóstwo zieleni.

Decydując się na spacer po miasteczku, warto wybrać „Szlak historyczny miasta Sulejówek”, który obecnie liczy aż 33 przystanki. Jego głównym punktem jest Muzeum Józefa Piłsudskiego, składające się z części historycznej i budynku muzealno-edukacyjnego. W jego części historycznej usytuowany jest dworek „Milusin” (dawny dom rodziny Piłsudskich) oraz „Drewniak” – pierwszy dom Piłsudskich. Tu także znajduje się Willa „Bzów”, niegdyś służąca jako wartownia. Jej wnętrza skrywają wiele pamiątek związanych z Józefem Piłsudskim, takich jak: jego mundur z Krzyżem Walecznych, kolekcja szabel i unikatowa buława. Obok dworku „Milusin” powstał nowoczesny budynek muzealno-edukacyjny pełniący funkcje wystawiennicze, edukacyjne i animacyjne. Cały zespół zabytkowych budowli, wraz z parkiem otaczającym dworek, został wpisany na listę Pomników Historii Rzeczypospolitej.

Muzeum czynne jest w środy i czwartki w godz. 10–17 oraz od piątku do niedzieli, w godz. 10–18. Zwiedzającym udostępnione są: wystawa stała pt. „Dla Rzeczypospolitej. Józef Piłsudski 1867–1935” (znajduje się w budynku głównym muzeum) oraz dworek „Milusin” z ogrodem historycznym (dworek i ogród można zwiedzać wyłącznie z przewodnikiem, dlatego wskazana jest wcześniejsza rezerwacja terminu).

Sulejówek to nie tylko miejsce pamięci o Marszałku. Z miastem byli związani także Ignacy Jan Paderewski z żoną Heleną, którzy osiedlili się tu jeszcze przed Piłsudskim (w 1919 r. nabyli willę Białynia). Kolejnymi znaczącymi postaciami związanymi z Sulejówkiem byli Zofia i Jędrzej Moraczewscy – pierwszy premier II RP i wybitna działaczka społeczna, Maciej Rataj (parlamentarzysta, marszałek Sejmu, pełniący urząd prezydenta RP po zabójstwie Gabriela Narutowicza), który kupił nieruchomość w pobliskiej osadzie Żwiry (obecnie jest to dzielnica Sulejówka nazwana na jego cześć Rataje) czy Stanisław Grabski (profesor ekonomii i polityk), który odegrał istotną rolę w powojennej historii miasta, przekazując część swojego majątku pod budowę szkoły.

Otwock i słynne świdermajery

Około 20 km na południe od Sulejówka, w malowniczym otoczeniu lasów Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, nad rzeką Świder, leży Otwock – miasto kojarzone z sanatoriami i letnim wypoczynkiem. To urokliwe miejsce, doskonale skomunikowane z Warszawą dzięki licznym połączeniom kolejowym, od lat przyciąga turystów swoim uzdrowiskowym charakterem i bogatą historią.

Rozwój sanatoryjno-uzdrowiskowy Otwocka zaczął się w 1877 r., kiedy to uruchomiono Kolej Nadwiślańską i otwarto przystanek kolejowy Otwock. Wśród pierwszych osób, które dostrzegły urok tego miejsca był Michał Elwiro Andriolli, znany rysownik i malarz, który wybudował tu pierwsze drewniane domy letniskowe. Podobne, ale coraz bogatsze w detale architektoniczne i większe zaczęli budować też inni. Walory zdrowotne Otwocka odkrył z kolei dr Józef Marian Geisler, który otworzył tu pierwsze w kraju sanatorium dla pacjentów z chorobami układu oddechowego. W 1924 r. miasto zostało uzdrowiskiem, a oprócz domów letniskowych, budowano tu sanatoria i pensjonaty. Po 1944 r. miasto było ośrodkiem leczenia gruźlicy. Obecnie Otwock jest popularną miejscowością letniskową, miejscem atrakcyjnym turystycznie nie tylko ze względów przyrodniczych, ale też z uwagi na zabytki, m.in. ratusz z końca lat 20. XX wieku czy budynek dworca kolejki wąskotorowej z 1914 r.

Jednak to, co zachwyca w Otwocku najbardziej, to wspomniane wcześniej świdermajery. To drewniane wille o bogatych zdobieniach, stojące pośród drzew. Są one znakiem rozpoznawczym tego miasta. Jednym z najsłynniejszych świdermajerów jest Willa Abrama Gurewicza, w której obecnie mieści się klinika, hotel i restauracja.

Otwock Wielki i okolice

Po wizycie w Otwocku warto wybrać się w okolice tego miasteczka. Znajdziemy tam perełki architektoniczne w zupełnie odmiennym od świdermajerów stylu. Jedną z nich jest Pałac Bielińskich w Otwocku Wielkim. To zabytkowa rezydencja wzniesiona w 1703 r. na sztucznej wyspie. Zachwyca nie tylko swoją barokową architekturą, ale również wnętrzami, które obecnie mieszczą Muzeum Wnętrz – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. W eleganckich salach pałacu można podziwiać meble z epoki od baroku po biedermeier, a także dawne instrumenty muzyczne i cenne pamiątki po Ignacym Janie Paderewskim. Szczególnie warto zwrócić uwagę na imponujący fortepian koncertowy z 1925 r., znajdujący się w sali balowej oraz na zachwycające malowidła ścienne. Intrygującym detalem wystroju tych wnętrz jest spluwaczka, świadectwo dawnych obyczajów związanych z żuciem tabaki. Pałac Bielińskich ma także ważne miejsce w najnowszej historii Polski – podczas stanu wojennego internowano tu przywódcę Solidarności Lecha Wałęsę.

Podróż do Otwocka Wielkiego to także doskonała okazja, by połączyć zwiedzanie z aktywnym wypoczynkiem. Rzeka Świder, nad której brzegiem położone jest miasto, stanowi świetne miejsce na spływ kajakowy. Miłośnicy historii mogą natomiast odwiedzić okolice ujścia Świdra do Wisły, gdzie odkryto najstarsze w regionie ślady człowieka – pozostałości po łowcach reniferów sprzed około 11 tysięcy lat.

Warto także zajrzeć do miejscowego kościoła, zbudowanego w stylu baroku piemonckiego w latach 1732–1737, gdzie można zobaczyć dzieła wybitnego polskiego artysty Michała Elwiro Andriollego, w tym obrazy „Święty Kazimierz”, „Chrystus w grobie” i „Matka Boska Smutna”.

Na spacery polecamy też piaszczyste wzgórze przy ulicy Otwockiej i karczewski las niedaleko Anielina, gdzie znajdują się zabytkowe cmentarze żydowskie – miejsca o wyjątkowej atmosferze i historycznym znaczeniu.

Mazowieckie torfowiska

Mazowiecki Park Krajobrazowy, rozciągający się na południowy wschód od Otwocka, to w większości gęste lasy sosnowe, które pokrywają ponad 70% jego powierzchni. Jednak odnajdziemy tu także inne ekosystemy – m.in. bagienno-torfowiskowe.

Zaledwie 4 km na południe od centrum Otwocka znajduje się ośrodek edukacyjno-muzealny „Baza Torfy”. Obiekt zlokalizowany jest w stuletnim drewnianym budynku dawnej leśniczówki, który stanowi serce edukacyjnej oferty Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. W „Bazie Torfy” można zanurzyć się w bogactwo przyrody tego regionu, podziwiając wystawę poświęconą lokalnej faunie i florze. Dodatkowo, w części etnograficznej, można odkryć kulturę regionu kołbielskiego, co czyni to miejsce jeszcze bardziej fascynującym.

Tuż przed budynkiem znajduje się kamień z tablicą upamiętniającą Czesława Łaszka, którego imię Mazowiecki Park Krajobrazowy nosi od 2001 r. W bliskiej odległości od ośrodka rozciąga się rezerwat przyrody „Na Torfach” im. Janusza Kozłowskiego – idealne miejsce na spacer wśród dziewiczych lasów i malowniczych torfowisk. Wizyta w „Bazie Torfy” to nie tylko lekcja przyrody, ale również podróż w głąb kultury i historii Mazowsza.

Kolejnym tajemniczym miejscem na mapie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego jest Bagno Całowanie, oddalone o około 10 km na południowy wschód od Otwocka Wielkiego. Od lat przyciąga ono wielu miłośników przyrody. Przez ten teren poprowadzono drewnianą ścieżkę dydaktyczną o długości 15 km i intrygującej nazwie „13 błota stóp”. Spacerując po tej kładce, można nie tylko podziwiać unikalną florę i faunę, ale także poczuć wyjątkowy klimat tego miejsca. To idealny cel wycieczki dla osób poszukujących bliskiego kontaktu z naturą i chcących odkryć tajemnice mazowieckich torfowisk zwłaszcza, gdy towarzyszą im późnoletnie czy wczesnojesienne mgły.

Wiesław Raboszuk, wicemarszałek województwa mazowieckiego (klub KO)

– Mazowiecki Park Krajobrazowy oraz jego okolice to prawdziwe perły naszego regionu, które w pełni zasługują na uwagę każdego, kto ceni piękno natury i bogactwo dziedzictwa historycznego. Z kolei Sulejówek to miejsce, które w wyjątkowy sposób łączy atmosferę dawnych lat z nowoczesnością. W Otwocku czekają na nas świdermajery – unikatowe drewniane wille – nieodłączny element mazowieckiego krajobrazu. Serdecznie zachęcam do odwiedzenia tych niezwykłych miejsc.