Gdy wzrok zawodzi

Mimo rozwoju medycyny, wciąż wiele jest schorzeń prowadzących do utraty widzenia, a w konsekwencji do niepełnosprawności. Jednymi z najczęstszych chorób oczu są retinopatia cukrzycowa, jaskra oraz AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej. Niektóre z tych schorzeń są nieuleczalne, ale są i takie, które możemy powstrzymać, o ile odpowiednio wcześnie trafimy do specjalisty i uzyskamy właściwą diagnozę. Niestety, z licznych badań wynika, że Polacy nie wiedzą, jak dbać o wzrok i co robić, aby go nie stracić.

Przybywa pacjentów z chorobami wzroku

Jak pokazują mapy potrzeb zdrowotnych na lata 2022–2026 w województwie mazowieckim w 2022 r. choroby oka dotknęły blisko 88 tys. pacjentów, z czego 78 tys. było hospitalizowanych. Najczęściej występowały zaburzenia soczewki. Dolegliwości te objęły 38 tys. pacjentów. Znacznie mniej osób chorowało na zaburzenia spojówek – 8 tys. czy zaburzenia powiek, narządu łzawego i oczodołu – 7 tys. pacjentów. W ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w kategorii choroby oka i przydatków na Mazowszu udzielono 822 tys. świadczeń.

Za długie kolejki

W Polsce jednym z głównych czynników pogorszenia wzroku jest późne wykrycie rozwijających się chorób oczu. Przyczynia się do tego słaby dostęp do opieki lekarskiej oraz długi czas oczekiwania na wizytę w specjalistycznych poradniach okulistycznych. Według danych NFZ z 2019 r.1  województwo mazowieckie znalazło się w niekorzystnej czołówce regionów jeśli chodzi o czas oczekiwania do poradni okulistycznej. 45 dni w przypadkach pilnych i 133 dni w stabilnych – tyle średnio w 2019 r. musieli czekać na wizytę Mazowszanie.

Badanie w Twoim mieście

Aby dotrzeć do mieszkańców , którzy mają utrudniony dostęp do opieki okulistycznej i niewielkie szanse na badanie wzroku, Samorząd Województwa Mazowieckiego przeprowadził pilotażowe wyjazdowe badania pod hasłem „Dobry wzrok Mazowszan”. Celem przedsięwzięcia jest profilaktyka chorób wzroku oraz zapobieganie utracie samodzielności i niezależności spowodowanej chorobami oczu.

Do tej pory odbyły się cztery spotkania z mieszkańcami Mazowsza w Żyrardowie, Płocku, Ciechanowie i Bodzanowie.

Najczęstsze choroby wzroku

AMD (zwyrodnienie plamki związane z wiekiem) – zwyrodnienie plamki żółtej, czyli centralnego obszaru siatkówki oka. Jest postępującą chorobą oczu, która objawia się m.in. stopniowym pogorszeniem ostrości wzroku, pogorszeniem widzenia w nocy, falowaniem linii prostych i pojawieniem się plam w centralnym polu widzenia. Liczbę chorych szacuje się w Polsce na 1,2 mln osób, a w najbliższych 25 latach przewiduje się potrojenie liczby zachorowań.

Do czynników ryzyka rozwoju AMD należą: wiek i płeć, niewłaściwe odżywianie, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze oraz promieniowanie UV.

Retinopatia cukrzycowa – odpowiada za uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka i może prowadzić do szeregu bezobjawowych powikłań, które są zagrożeniem dla zachowania prawidłowego wzroku. Czynnikami ryzyka rozwoju retinopatii cukrzycowej są: długi czas trwania cukrzycy, niewłaściwie kontrolowana glikemia, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia gospodarki lipidowej. Objawy: pogorszenie ostrości widzenia (szczególnie przy patrzeniu na wprost), nieostry obraz, zniekształcone zarysy przedmiotów. Według danych NFZ z 2019 r. w Polsce na cukrzycę chorowało ponad 2,9 mln osób, czyli ok 7,8 proc. populacji. Co roku diagnostyka cukrzycy wyłania ok. 350 tys. nowych zachorowań.

Jaskra – ciężkie schorzenie okulistyczne będące jedną z głównych przyczyn ślepoty na świecie. Nie leczona zawsze prowadzi do nieodwracalnej utraty wzroku, a co gorsze – jest to często choroba dziedziczna. Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pokazują, że jaskra odpowiada za 15 proc. wszystkich zarejestrowanych przypadków ślepoty, a na świecie choruje na nią około 70 mln ludzi. Brak jest dokładanych danych epidemiologicznych dotyczących jaskry w Polsce, jednak szacuje się, że w naszym kraju dotyka ona około 800 tys. osób. Niestety około połowa z nich nie wie, że choruje, ponieważ ubytki w polu widzenia mogą być przez dłuższy czas niezauważalne. Około 70 proc. przypadków tej podstępnej choroby wykrywanych jest zbyt późno i nawet intensywne leczenie nie jest w stanie uratować wzroku. U 80% chorych występuje jaskra otwartego kąta, która jest bezobjawowa. Pozostałe 20 proc. chorych cierpi na jaskrę zamkniętego kąta charakteryzującą się bardzo wysokim ciśnieniem w oku, któremu towarzyszy silny ból, bóle głowy, nudności i wymioty.

Badania pokazują, że dzięki odpowiedniej profilaktyce, zdrowym nawykom i regularnym badaniom jesteśmy w stanie uchronić się przed dużą częścią niepożądanych chorób oraz nie dopuścić do tak dużych zmian, gdy już nastąpią.

Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego

Choroby wzroku to dziś ogromny problem cywilizacyjny i społeczny, który dotyka coraz więcej osób. Praca przy komputerze, coraz więcej czasu spędzanego przed ekranami smartfonów, telewizorów nie sprzyjają naszym oczom. Również coraz częstsze choroby metaboliczne – otyłość, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, a także niewłaściwie odżywanie i brak ruchu sprawiają, że choroby oczu dotykają osoby w coraz młodszym wieku.

dr hab. n. med. Agnieszka Kamińska Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

Oszacowanie zachorowalności Mazowszan na choroby cywilizacyjne oczu, we współpracy z samorządem województwa, było moją ideą od wielu lat. Stworzony we współpracy z Katedrą Okulistyki UKSW projekt jest innowacyjnym przedsięwzięciem ze względu na jego pionierski charakter w obrębie całego województwa oraz niebywale perspektywiczny, ze względu na brak w obecnym stanie wiedzy dokładnych danych epidemiologicznych dotyczących chorób cywilizacyjnych oczu. Polega on na diagnostyce mieszkańców w różnych miastach Mazowsza przez wyspecjalizowaną kadrę medyczną Oddziału Okulistyki Międzyleskiego Szpitala Specjalistycznego. Baza danych zebranych podczas badań może stworzyć bogatą podstawę oszacowania zachorowalności Mazowszan na choroby cywilizacyjne oczu takie jak: jaskra, choroby plamki żółtej związane z wiekem, czy retinopatia cukrzycowa.

Podczas poszczególnych spotkań, w ramach akcji „Dobry wzrok Mazowszan”, badanych zostało w sumie 735 osób: w Żyrardowie – 196, w Płocku – 191, w Ciechanowie – 166 , w Bodzanowie – 182. Skierowanie na leczenie szpitalne z powodu wykrytych schorzeń otrzymało w sumie 130 osób.

Profilaktyka chorób cywilizacyjnych oczu – metody ochrony wzroku

Zbilansowana, zdrowa dieta

Należy regularnie spożywać pokarmy wspierające ochronę naczyń dna oka, bogate w luteinę (cynk, karotenoidy, witaminy A, C, E, odpowiadające za ochronę naczyń włosowatych siatkówki.

Regularna aktywność fizyczna

Należy wdrożyć umiarkowany, aerobowy wysiłek fizyczny (150-300 min./tyg,), który pozwoli na utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Ochrona oczu przed szkodliwym promieniowaniem UV.

Ochrona oczu przed urazami,

ciałami obcymi w czasie prac polowych, ogrodowych, przydomowych w postaci osłon goglami ochronnymi.

Kontrola poziomu glukozy we krwi żylnej

Pacjenci ze zdiagnozowaną cukrzycą powinni wykonywać samobadanie poziomu glukozy za pomocą glukometru.

Dbanie o prawidłowy poziom lipidów we krwi

Należy wykonywać raz w roku badanie z krwi żylnej i konsultować wyniki z lekarzem.

Higiena pracy przy komputerze

Dobre oświetlenie stanowiska, wygodne krzesło i monitor na poziomie oczu przy wyprostowanej sylwetce, odległość monitora min. 70 cm.

Kontrola wzroku raz w roku u lekarza okulisty

Chodzi o pełne badanie okulistyczne, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie dna oka w lampie szczelinowej badanie tomografii.

Kontrola ciśnienia tętniczego krwi

Należy dokonywać pomiarów ciśnienia tętniczego krwi zgodnie z zaleceniami lekarza.