Bo chce się żyć!

Świetnym tego przykładem jest Elżbieta Demby, zaangażowana społeczniczka i rolniczka z Pluskocina (pow. płoński).

– Kiedy skończyłam pracę zawodową jako dyrektor Szkoły Podstawowej w Kadłubowie i przeszłam na emeryturę bardzo brakowało mi jakiegoś działania. Dlatego założyłam Stowarzyszenie Amicus i wzięłam się do pracy. Zrealizowaliśmy wiele inicjatyw, m.in. podjęliśmy działania zmierzające do powołania Gminnej Rady Seniorów – podkreśla nasza rozmówczyni.

Pani Elżbieta jest współorganizatorką Mobilnej Kawiarenki Obywatelskiej, w ramach której lokalne remizy strażackie na jeden wieczór zamieniały się w miejsca pełne śpiewu, tańców i dyskusji. W trakcie spotkań zaproszeni eksperci, przybliżali podstawy partycypacyjnego modelu społeczeństwa i zalet wynikających z aktywności obywatelskiej. Każdy wieczór kończył się koncertem lokalnych muzyków. Finałem projektu były wizyty uczestników w parlamencie oraz warszawskich organizacjach pozarządowych. Wtedy wyemitowano także nakręcony przez młodzież film o projekcie i wręczono nagrody dla najaktywniejszych seniorów kawiarenki.

– To są właśnie przykłady działań, które aktywizują w nas to, co najlepsze, nasze mocne strony, zalety i łączą różne grupy społeczne, by potrafiły tworzyć lokalną wspólnotę – uważa społeczniczka.

Na przestrzeni 12 lat działalności stowarzyszenie pozyskało ponad 1,5 mln zł dofinansowań, w tym także od samorządu województwa.

A z których działań jest najbardziej dumna?

– Ważne są dla mnie zarówno programy ekologiczne, jak i związane z integracją międzypokoleniową – podkreśla.

Jednym z jej ulubionych projektów były warsztaty filmowe organizowane dla młodzieży z Dzierzążni, w ramach których nastolatkowie uczyli się pisania scenariuszy, przeprowadzania wywiadów czy nagrywania rozmów z gośćmi.

– Najbardziej mnie wzrusza i inspiruje fakt, że mogę tworzyć przestrzeń, która łączy pokolenia. Seniorzy dzielą się doświadczeniami, historiami, lokalnymi zwyczajami i dają przykład młodemu pokoleniu. A nasza młodzież sprawia, że osoby starsze są bardziej otwarte, chętniej się uśmiechają i wychodzą poza własne, wewnętrzne ograniczenia – mówi pani Elżbieta.

Jej szczególną inspiracją jest rodzina, córka i wnuki.

– Dzięki temu, że jestem mobilną babcią widzę jak żyją młodzi, z czym się mierzą i jak my możemy im pomóc i zainspirować do działania – zauważa.

A może do rady?

Duże pole do działania dla osób lubiących pracę społeczną dają Rady Seniorów. Funkcjonują one już w wielu miastach i gminach. W grudniu ubr. rozpoczęła prace Rada Seniorów Województwa Mazowieckiego1.

To dobry kierunek – podkreślają sami zainteresowani, ale też zaznaczają, że w wielu miejscowościach jeszcze takich rad nie ma.

– Na Mazowszu niestety nie wszędzie są jeszcze rady seniorów. Wynika to nie tyle z niechęci lub nieświadomości mieszkańców, ile z niechęci niektórych samorządów do powoływania takich rad. A warto je tworzyć dla obopólnych korzyści. Dla osób starszych działalność w takiej radzie, to włączenie w życie społeczne i możliwość wpływu na realizację ważnych dla nich projektów. Zyskuje też samorząd, który tworzy radę, bo seniorzy mają ogromny potencjał, który można i warto wykorzystać – dodaje Tadeusz Lempkowski przewodniczący Rady Seniorów Województwa Mazowieckiego.

Warto dodać, że na Mazowszu działa już ponad 60 gminnych rad seniorów, a kolejne są w trakcie tworzenia.

Marszałek Adam Struzik przypomina, że utworzenie wojewódzkiej rady seniorów jest odpowiedzią na rosnące potrzeby osób starszych, których w naszym społeczeństwie z roku na rok przybywa.

– Seniorzy mają wielki potencjał, który należy wykorzystywać. Współpracując z władzami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi, mają realny wpływ na politykę społeczną dotyczącą bezpośrednio seniorów – uważa marszałek.

Są też inne propozycje dla seniorów z Mazowsza. Z myślą o osobach starszych realizowane są takie projekty jak m.in.: „Pakiety edukacyjne dla mazowieckich seniorów”, „Wiosna w jesieni życia”, czy „Senior Obywatel Radny – Mazowiecki Inkubator Rad Seniorów 2020” – wszystkie finansowane z budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego. To projekty aktywizujące, czy włączające w życie społeczne, ale także pozwalające zdobyć nowe umiejętności lub umożliwiające wzięcie udziału w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez ekspertów z regionu2. Seniorzy będą też mieć nowy dom opieki. Powstaje on na warszawskiej Białołęce, dzięki wsparciu samorządu Mazowsza, który przyznał 4 mln zł na ten cel.

100 projektów

Flagowym programem wspierającym mazowieckich seniorów jest „Mazowsze dla seniorów”. W ubiegłym roku, dzięki 2,4 mln zł z budżetu województwa, udało się zrealizować blisko 100 projektów na Mazowszu.

Pomimo szerokiej oferty aktywizującej seniorów wielu boryka się z samotnością. Według badania zrealizowanego na zlecenie Stowarzyszenia mali bracia Ubogich w 2040 r. co trzecia osoba w Polsce będzie miała 60 lat lub więcej. Jednak już dziś wśród osób powyżej 80. r.ż. aż trzy na dziesięć wskazuje, że doskwiera im samotność, a jedna na dziesięć osób czuje się samotną zawsze lub bardzo często.

Takie osoby wielokrotnie częściej widzą zarówno swoje życie, jak i otaczający ich świat w ciemnych barwach. Za tym idzie brak potrzeby i chęci do dbania o siebie i swoje otoczenie, poczucie beznadziei i bycia osobą zbędną dla wszystkich dookoła.

Mazowsze ma dość mocno sfeminizowaną grupę seniorów. Jak podaje Urząd Statystyczny w Warszawie starszych kobiet jest zdecydowanie więcej niż mężczyzn, a spośród 1 miliona 350 tysięcy mieszkańców naszego województwa w wieku 60+ kobiety stanowią aż 59 proc. Mocnym atutem mazowieckich seniorów jest z pewnością ich aktywność kulturalna, gdyż 35% członków kół, klubów czy sekcji tematycznych oraz 21% grup artystycznych to właśnie osoby powyżej 60. r.ż. Seniorzy stanowią pod tym względem grupę liczniejszą od swoich wnuków: na 100 dzieci w wieku do 14. r.ż. przypada 113 osób w wieku 65 lat i więcej.

Artystycznie i z pasją

Seniorom muzyka w duszy gra. Niezależnie od tego czy jest to zespół muzyczny, chór parafialny, muzyka klubowa czy grupy teatralne. Każda forma ekspresji artystycznej jest dobra i każda z nich dodaje radości z tworzenia czegoś pięknego, kontaktu z drugim człowiekiem i spełnienia z powodu samorealizacji. Jednym z takich miejsc jest Chór Surma, działający od ponad 100 lat pod opieką Miejskich Zakładów Autobusowych Sp. z o.o. w Warszawie, powołany już w 1921 r. Zaczynał jako Chór Męski Warszawskich Tramwajarzy, złożony z pracowników przedsiębiorstwa i działał aktywnie także w trakcie II wojny światowej. Jego powojenna aktywność to około 2,5 tys. koncertów, szereg wyróżnień, jak również liczne wyjazdy za granicę. Grupa ma w swoim repertuarze muzykę sakralną, ludową, patriotyczną, fragmenty kompozycji operowych, operetkowych, kantatowych i oratoryjnych, a także pieśni kompozytorów polskich i mistrzów światowego formatu. Chór prowadzą Klaudiusz Bieńko oraz Agnieszka Drążczyk.

– Serdecznie zapraszamy seniorów do śpiewania w naszym chórze – zachęcają dyrygenci.

Swoje pasje rozwija Wirginia Szmyt, najstarsza didżejka w Polsce, znana jako DJ Vika. Jest działaczką społeczną, kobietą która przez lata pracowała nie tylko z dziećmi z niepełnosprawnościami, ale także jako pedagog z trudną młodzieżą. Organizowała Parady Seniorów oraz Dancingi Międzypokoleniowe. Pani Wirginia pokazuje, że niemożliwe nie istnieje, a ograniczenia są tylko w naszej wyobraźni. Jak powtarza, wiek to tylko liczba, a ona sama nie zamierza spędzić starości, siedząc jak „pelargonia w oknie”. Udowadnia, że wiek nie gra roli w realizacji marzeń. Niedawno została bohaterką filmu dokumentalnego Agnieszki Zwiefki. Film powstał ze środków Mazowieckiego i Warszawskiego Funduszu Filmowego (finansowanego ze środków samorządu Mazowsza) oraz Mazowieckiego Instytutu Kultury (instytucja samorządu województwa), a główna bohaterka mówi o nim, że to „hołd dla starości”.

Na uniwersytet? O tak!

Wśród seniorów z Mazowsza popularne są Uniwersytety Trzeciego Wieku (UTW). W Kozienicach UTW działa od 2008 r. w ramach Kozienickiego Domu Kultury im. Bogusława Klimczuka.

– Uniwersytet cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Aktualnie jesteśmy w trakcie jego 16. edycji, która już okazała się rekordowa. Na liście aktywnych słuchaczy mamy aż 626 osób! To fenomenalny wynik – mówi Elwira Kozłowska, dyrektorka Kozienickiego Domu Kultury.

– Uniwersytet to nie tylko nauka, ale także poszerzanie swoich horyzontów, zdobywanie nowych przyjaźni, podróże i relacje, które sprawiają, że każde kolejne zajęcia są jak spotkanie w gronie najbliższych – dodaje Alicja Czerska, studentka kozienickiego UTW.

Dariusz Szewc, przewodniczący Rady Słuchaczy UTW w Kozienicach zauważa:

– Udało nam się przyciągnąć wiele osób, które zapragnęły być z nami doceniając naszą aktywność. To jest piękne, bo nie ma nic lepszego, niż grupa ludzi, którzy pragną po prostu być ze sobą. Nie sposób się z tym nie zgodzić. I jak widać, czas spędzony na emeryturze wcale nie musi być nudny.

Ubóstwo wśród seniorów

Seniorzy ubożeją najbardziej. Oznacza to, że na granicy minimum egzystencji żyje w naszym kraju około 300 tys. osób starszych! Dodatkowo z badania „Samotność wśród osób 80 plus” płynie smutny wniosek: zaledwie 6% respondentów deklarujących osamotnienie korzysta z klubów seniora. Osoby samotne borykają się z:

• problemami zdrowotnymi (92 %),
• izolacją (62%),
• poczuciem bycia niepotrzebnym (41%).

Aż 3 na 4 osoby osamotnienie próbuje zastąpić oglądaniem telewizji.

Odosobnieni

50% seniorów i seniorek mieszka samotnie

30% z nich odczuwa samotność

30% z nich nie wychodzi na spotkania towarzyskie

20% z nich nie ma z kim spędzać wolnego czasu

10% z nich nie ma w otoczeniu żadnej osoby, z którą mogliby porozmawiać3 .

Aktywność osób starszych

76% nie podejmuje aktywności fizycznej

54% nie ćwiczy z powodu choroby

50% z ćwiczących seniorów wybiera spacer

41% z uprawiających sport wybiera jazdę na rowerze

20% aktywnych seniorów za najciekawsze uznaje gimnastykę lub fitness4 .

Samotność a zdrowie

Badania przeprowadzone przez Rush Institute for Healthy Aging potwierdziły, że samotność jest jednym z czynników ryzyka pogorszenia funkcji poznawczych człowieka5. Według badań prowadzonych w Stanach Zjednoczonych samotność i izolacja społeczna mają dla naszego zdrowia taki sam efekt jak wypalanie 15 papierosów dziennie.

Elżbieta Lanc, członek zarządu województwa (klub radnych KO)

Inicjatywa samorządu województwa „Mazowsze dla seniorów” ma dużą wartość społeczną. Właśnie dlatego w 2023 r. przeznaczyliśmy ponad milion złotych z budżetu województwa na rzecz gminnych rad senioralnych, które spełniają nie tylko funkcje aktywizujące, ale także włączające. Tworząc autorskie programy, nie zapominamy również o seniorach, którzy chętnie zmieniają swoje otoczenie na lepsze.

Dr hab. Olgierd Annusewicz politolog, Uniwersytet Warszawski

Seniorzy są jedną z najbardziej zaangażowanych grup społecznych. Aktywnie uczestniczą w wyborach i często stanowią solidny segment osób działających w partiach politycznych i organizacjach pozarządowych. Korzystanie ze swoich praw wyborczych to jednak nie wszystko – seniorzy często biorą na swoje barki podtrzymywanie wartości, tj. praworządność, wolność mediów czy ochronę swobód obywatelskich. Duża część z nich pozostaje także dłużej na rynku pracy.