Upamiętnienie 5 wybitnych Polaków na Mazowszu

Wybrane postacie ściśle związane były ze sferą kultury i życia społecznego na Mazowszu. Swoimi dokonaniami, postawą, twórczością czy działalnością na trwałe zapisały się na kartach historii kraju.

Władysław Bartoszewski

W bieżącym roku przypada 100. rocznica urodzin Władysława Bartoszewskiego – polityka, działacza społecznego, historyka, dziennikarza, pisarza, kawalera Orderu Orła Białego, honorowego obywatela Państwa Izrael. W latach 1940-1941 był więźniem KL Auschwitz. Od 1942 r. pracował w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej, współtworzył Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, po wojnie był więziony (1946–1948 i 1949–1954). W latach 1972–1983 pełnił funkcję sekretarza generalnego polskiego PEN Clubu. Jest autorem setek artykułów o historii najnowszej. Instytut Yad Vashem uhonorował go medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. Po roku 1989 był senatorem, dyplomatą i dwukrotnie ministrem spraw zagranicznych.

Władysław Broniewski

W tym roku wypada również 125. rocznica urodzin i 60. rocznica śmierci Władysława Broniewskiego – polskiego poety i tłumacza literackiego, autora liryki rewolucyjnej, patriotycznej, żołnierskiej i autobiograficznej; żołnierza Legionów Polskich, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, odznaczonego Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Był określany jako „najwybitniejszy reprezentant polskiej poezji rewolucyjnej, stanowiącej artystyczny wyraz walki politycznej proletariatu”. Łączył patos walki społecznej i niepodległościowej oraz agitacji socjalistycznej ze swymi wyznaniami osobistymi. Sięgał programowo do dziedzictwa wielkich romantyków „Wiatraki” (1925), „Dymy nad miastem” (1927), poemat „Komuna Paryska” (1929), zbiór „Troska i pieśń” (1932). W ostatnich latach II Rzeczypospolitej przejawiał poglądy katastroficzne, m.in. „Krzyk ostateczny” (1938), których swoistym przezwyciężeniem jest słynny wiersz o tyrtejskiej wymowie „Bagnet na broń” z roku 1939.
W latach wojny, w poezji Władysława Broniewskiego uwidoczniła się przede wszystkim tonacja nostalgiczna i elegijna oraz rozterki ideowe: zbiór „Drzewo rozpaczające” z 1945 r. Powrót do Polski przyniósł najpierw twórczość propagandową, zbieżną z programem socrealizmu i sowietyzacji (poemat „Słowo o Stalinie” z r. 1949, dwa lata później tom „Nadzieja”). Następnie ukazały się liryki o charakterze refleksyjnym, odwołujące się do motywów osobistych i krajobrazowych (poemat „Mazowsze” z r. 1952, wiersze o nagle zmarłej córce z cyklu „Anka”, 1956). Przekłady ukazały się m.in. w wyborze „Moje przyjaźnie poetyckie” (1960) oraz „Wiersze i poematy” (1972).

Wojciech Fangor

Setną rocznicę urodzin obchodziłby w tym roku Wojciech Fangor – polski malarz, grafik, plakacista i rzeźbiarz. Po prywatnych studiach u Felicjana Kowarskiego i Tadeusza Pruszkowskiego otrzymał w 1946 roku zaocznie dyplom w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Na początku lat pięćdziesiątych tworzył obrazy zgodne z wymaganiami realizmu socjalistycznego, m.in. Matkę Koreankę i Postaci. W latach 1953–1961 był docentem Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W okresie odwilży, po śmierci Stalina, odszedł od konwencji socrealizmu. Był współtwórcą polskiej szkoły plakatu. W 1958 wraz ze Stanisławem Zamecznikiem zaprezentował Studium przestrzeni – pierwszy environment w Polsce. Był głównym twórcą op-artowych mozaik na dworcu Warszawa Śródmieście, kilkadziesiąt lat później uznanych za zabytek nieruchomy. W roku 1961 wyjechał z kraju,
w latach 1964–1965 przebywał w Berlinie Zachodnim, 1965–1966 w Anglii, w roku 1966 zamieszkał w Stanach Zjednoczonych. W 1970 roku, jako jedyny dotychczas polski artysta, miał indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. W okresie pobytu za granicą prowadził wykłady na wielu uczelniach artystycznych. W latach 60. i 70. stworzył serię obrazów z charakterystycznymi kołami i falami, wywołujących efekty optyczne, podobne do uzyskiwanych w sztuce op-artu. Do Polski wrócił w 1999 roku. W 2007 roku opracował projekt końcowego wystroju 7 stacji II linii warszawskiego metra, które stały się największą światową podziemną galerią op-artu.

Gabriel Narutowicz

Inżynier hydrotechnik i elektryk. Od 1908 roku profesor politechniki w Zurychu, budowniczy elektrowni wodnych w zachodniej Europie. Podczas I wojny światowej prezes Polskiego Komitetu Społecznego w Zurychu i członek dyrekcji Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W latach 1920–1921 pełnił funkcję ministra robót publicznych, a od 1922 r. ministra spraw zagranicznych. 9 grudnia 1922 roku, głosami lewicy, centrum i mniejszości narodowej, wybrany na prezydenta, co wywołało ostre ataki prawicy. W czasie wizyty w warszawskiej galerii „Zachęta” 16 grudnia 1922 roku został zastrzelony przez nacjonalistę Eligiusza Niewiadomskiego.

Stanisław Osiecki

W 2022 roku przypada 55. rocznica śmierci Stanisława Osieckiego – polskiego działacza ruchu ludowego, posła i senatora II RP, ministra reform rolnych i ministra przemysłu i handlu, taternika, współorganizatora Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906), popularyzatora sportu i turystyki. Działacz społeczny, turystyczny, sportowy i lotniczy, a także publicysta prasy ludowej, m.in. tygodnika Zaranie. W 1907 r. aresztowany przez władze carskie i więziony w twierdzy brzeskiej za działalność niepodległościową. Zasiadał we władzach Towarzystwa Kółek Rolniczych. Wspierał zjednoczenie organizacji chłopskich na terenie zaboru rosyjskiego i powstanie PSL. Członek Centralnego Komitetu Narodowego (1915), a od 1917 r. komisarz Straży Obywatelskiej i uczestnik tworzenia rządu ludowego w Lublinie w listopadzie 1918 roku. Od 1921 r. członek rad naczelnych Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, PSL „Piast”, Stronnictwa Ludowego (od 1933), prezes Związku Polskich Związków Sportowych, w latach 1932–1935 kierownik Filii Elektrowni Warszawskiej. We wrześniu 1939 r. został komisarzem Straży Obywatelskiej obszaru Żoliborz–Bielany; od lutego 1940 r. należał do konspiracyjnego Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego (od czerwca 1940 r. do 1944 r. stał na jego czele). Był również członkiem polskiej delegacji na I sesji Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w Londynie w 1946 roku.

Informacje o patronach roku 2022 na Mazowszu można znaleźć w zakładce Patroni Roku 2022 na Mazowszu.

Sejmik Województwa Mazowieckiego zachęca do włączenia się w obchody rocznicowe upamiętniające wybitnych Mazowszan poprzez organizację wydarzeń związanych z tymi postaciami.  

Informacje o możliwościach wsparcia finansowego i współpracy znajdują się w zakładce Załatw sprawę /Kultura i Turystyka oraz w Departamencie Kultury, Promocji i Turystyki pod numerem telefonu (22) 59 79 548.