Dlaczego zmiany są konieczne?

Choroby układu oddechowego i krążenia, przedwczesne zgony, zwiększona zachorowalność na nowotwory czy nawet na COVID-19 – to jedne ze skutków oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Szacuje się, że na Mazowszu z powodu smogu umiera przedwcześnie ok. 6 tys. osób w ciągu roku. Problem pogłębia się w okresie jesienno-zimowym i jest szczególnie dotkliwy na obszarach o większym zagęszczeniu domów i mieszkań. To głównie skutek niskiej emisji, czyli zanieczyszczeń powstających przez palenie w piecach i kominkach. W związku z tym urząd marszałkowski przygotował projekt nowych regulacji w uchwale antysmogowej dla Warszawy i przyległych powiatów. Według niego od 2030 roku w swoich domach nie zainstalujemy już pieców na paliwa stałe.

– Czyste powietrze to nasza wspólna sprawa, którą samorząd Mazowsza traktuje priorytetowo – mówi radna województwa Anna Brzezińska. – Dlatego prowadzimy szereg programów wsparcia i dofinansowań, z których mogą korzystać lokalne samorządy. Rozwiązania prawne, takie jak uchwała antysmogowa, wskazują kierunek koniecznych zmian, udział mieszkańców w trwających konsultacjach jest zatem niezwykle istotny.

 Jak mówi Marcin Podgórski, dyrektor departamentu gospodarki odpadami, emisji i pozwoleń zintegrowanych urzędu marszałkowskiego, poziom szkodliwych dla zdrowia substancji w powietrzu, których źródłem jest spalanie węgla i drewna w domowych piecach, nadal przekracza ustalone standardy.

– Problem w wielu miastach pod Warszawą jest nawet większy niż w stolicy. Występuje tam gęsta zabudowa i wiele domów jednorodzinnych bez dostępu do sieci elektrociepłowniczej. By walczyć o lepsze powietrze, należy wykorzystać wszelkie możliwe narzędzia, w tym także delegację ustawową dającą nam podstawę do wprowadzenia „uchwały antysmogowej” odpowiadającej właśnie na regionalne i lokalne uwarunkowania. Dlatego zapraszamy wszystkich mieszkańców i samorządy do zgłaszania uwag do projektu – mówi dyrektor Podgórski.

 Większość mieszkańców za rezygnacją z węgla

Jak wynika z badania przeprowadzonego przez ARC Rynek i Opinia dla urzędu marszałkowskiego, ok. dwie trzecie mieszkańców Warszawy i podwarszawskich powiatów wyraża pełne lub częściowe poparcie dla zakazu. W stolicy za wprowadzeniem nowych regulacji opowiada się 69 proc. ankietowanych, w podregionie warszawskim wschodnim – 65 proc., a w warszawskim zachodnim – 66 proc. badanych.

Szansa na mniej zgonów i hospitalizacji

Zdecydowane ograniczenie niskiej emisji przełoży się wymiernie na jakość i długość życia mieszkańców. Jak wynika z analiz, które przeprowadziło dla urzędu marszałkowskiego Europejskie Centrum Czystego Powietrza, likwidacja niskiej emisji pozwoli uniknąć niemal 2 tys. zgonów rocznie oraz ponad 1,4 tys. hospitalizacji z przyczyn oddechowych wśród mieszkańców Mazowsza.

 W samym warszawskim „obwarzanku” jest szansa na ponad 500 zgonów rocznie mniej. Warunkiem koniecznym jest jednak likwidacja niskiej emisji. Przy samej zmianie pieców na urządzenia zgodne z unijnymi normami ekoprojektu, liczba zgonów wśród mieszkańców może spaść o ok. 350.

 Wiele lokalnych samorządów już od pewnego czasu prowadzi działania, które mają zapewnić mieszkańcom lepsze powietrze, a co za tym idzie – uchronić ich od zgubnych skutków zdrowotnych oddychania smogiem.

– Na przestrzeni minionych lat prowadziliśmy szereg działań mających na celu poprawę jakości powietrza. Realizujemy między innymi program dofinansowywania wymiany pieców. W jego ramach udało się zmienić urządzenia w sześciuset gospodarstwach domowych – wskazuje Marek Pawlak, zastępca prezydenta Legionowa. – Duży nacisk kładziemy również na działania kontrolne oraz edukacyjne. Wypracowywanie właściwych postaw wśród mieszkańców Legionowa, chociażby w zakresie używanego do ogrzewania domów paliwa, ma ogromny wpływ na ograniczenie niskiej emisji, głównej przyczyny powstawania smogu – dodaje.

Czym jest uchwała antysmogowa?

Uchwała antysmogowa została wprowadzona na Mazowszu przez sejmik województwa już w 2017 roku. W jej zapisach określono m.in., że wszystkie nowe kotły na paliwa stałe od 11 listopada 2017 muszą spełniać wymagania tzw. ekoprojektu – dyrektywy unijnej, która określa normy emisji zanieczyszczeń przez urządzenia grzewcze. Ponadto od lipca 2018 w całym województwie obowiązuje zakaz stosowania części paliw stałych, takich jak węgiel brunatny, muły, flutokoncentraty czy też gorszej jakości węgiel kamienny i paliwa z biomasą o wilgotności powyżej 20 proc.

Co może się zmienić?

Zgodnie z propozycją zmian przygotowanych przez urząd marszałkowski, w powiatach podwarszawskich od 1 lipca 2030 eksploatacja pieców na paliwa stałe (np. węgla, drewna, pelletu itp.) będzie zakazana. Będą jednak wyjątki. Jeśli mieszkańcy wymienili swoje instalacje na zgodne z założeniami ekoprojektu po 11 listopada 2017 lub zdążą to zrobić do 30 czerwca 2030, będą mogli z nich korzystać do końca ich żywotności.

 Jeszcze bardziej restrykcyjne zasady są proponowane dla Warszawy, gdzie zakaz spalania węgla miałby obowiązywać już od lipca 2024, a innych paliw stałych od lipca 2030. Oprócz nowych regulacji projekt uchwały wydłuża o pół roku czas na wymianę bezklasowych kotłów i kominków niespełniających wymogów ekoprojektu. Zakaz ich stosowania zacznie obowiązywać 1 lipca 2023 r.

Alarmy smogowe apelują o zdecydowane działania

Zdaniem przedstawicieli Polskiego Alarmu Smogowego do rozwiązania problemu smogu w Warszawie i okolicach konieczne są jeszcze bardziej zdecydowane rozwiązania.

– To jakim powietrzem zmuszeni są oddychać mieszkańcy Warszawy i powiatów okalających, jest wstydem dla całego kraju – mówi Paulina Mroczkowska z Legionowskiego Alarmu Smogowego. – Z tytułu zanieczyszczeń powietrza w sezonie grzewczym ponosimy ogromne straty zdrowotne oraz finansowe, cierpi także nasz komfort życia. Pora to zmienić. Nie ma na co czekać i nie ma co odsuwać w czasie terminów zakazów zawartych w uchwale antysmogowej. Chcemy wzmocnienia uchwały, a nie jej osłabienia.

 Polski Alarm Smogowy postuluje wprowadzenie zakazu dla montażu nowych kotłów węglowych już od 1 stycznia 2022 roku oraz zakazu spalania węgla na terenie m. st. Warszawy od 1 stycznia 2024. Zdaniem PAS analogiczne przepisy powinny dotyczyć biomasy.

– Na terenie powiatów okalających zamiast całkowitego zakazu znacznie odsuniętego w czasie, sugerujemy szybkie zaostrzenie wymagań dla nowych urządzeń, które pozwoli na ograniczenie spalania biomasy. Wskazujemy także na możliwość lokalnych zaostrzeń, na życzenie samorządów – dodaje Paulina Mroczkowska.

Jak wziąć udział w konsultacjach?

Konsultacje projektu nowej uchwały antysmogowej trwają do 16 sierpnia 2021 r. Uwagi można składać za pomocą formularza elektronicznego dostępnego na stronach urzędu marszałkowskiego (formularz będzie aktywny tylko w terminie trwania konsultacji), pisemnie na adres Departamentu Gospodarki Odpadami, Emisji i Pozwoleń Zintegrowanych UMWM (ul. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa) oraz ustnie do protokołu po wcześniejszym umówieniu wizyty. Szczegóły i formularz można znaleźć na stronach www.mazovia.pl oraz www.powietrze.mazovia.pl.

 Samorządy w walce ze smogiem

Marcin Galoch, pełnomocnik prezydenta Legionowa ds. jakości powietrza i gospodarki niskoemisyjnej, wskazuje, że miasto należy do liderów, jeśli chodzi o efektywne działania przeciwsmogowe.

– Od 2015 roku prowadzi program wymiany pieców węglowych. Cały czas są podpisywane kolejne umowy z mieszkańcami, którzy otrzymują dotację z urzędu i likwidują stare, dymiące piece. Do tej pory wydano na ten cel ponad 4,3 mln zł. Przypomnijmy, że dotacja wynosi 8 000 zł (wymiana na gazowy piec centralnego ogrzewania), 16 000 zł (na gruntową pompę ciepła) i 2 376 zł (na opłatę za przyłącze gazowe). Dodatkowo Legionowo postawiło na darmową komunikację miejską, parkingi P+R oraz ścieżki rowerowe tak, aby mieszkańcy mogli skorzystać z jak największej liczby form transportu zbiorowego – wymienia.

 Urząd marszałkowski wspiera ochronę powietrza także narzędziami finansowymi. Mowa tu m.in. o środkach z Regionalnego Programu Operacyjnego, z których mogą korzystać gminy na wymianę urządzeń grzewczych i termomodernizację w budynkach użyteczności publicznej. Na wsparcie samorządów lokalnych samorząd Mazowsza przeznacza także środki z własnego budżetu, m.in. przez Mazowiecki Instrument Wsparcia Ochrony Powietrza i Mikroklimatu. Program dofinansowuje np. inwentaryzację źródeł ciepła, kontrolę jakości powietrza, montaż stacji meteorologicznych czy stacji ładowania pojazdów elektrycznych. W tym roku wsparcie Mazowsza pomoże w realizacji 184 projektów na blisko 11 mln zł.

Marta Milewska
Rzeczniczka Prasowa
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego
tel. 22 59 07 602, kom. 510 591 974,
e-mail rzecznik@mazovia.pl