Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że hałas jest drugim, po smogu, największym zagrożeniem środowiskowym dla zdrowia. Według raportu Europejskiej Agencji Środowiska (EEA „Hałas w Europie 2020”), hałas jest odpowiedzialny za 12 tys. przedwczesnych zgonów rocznie w krajach UE[1]. Jest przyczyną nie tylko pogorszenia słuchu. Osoby przebywające w długotrwałym hałasie borykają się też z bólami głowy, zaburzeniami koncentracji i snu. Hałas to także większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca, zawału, udaru, cukrzycy czy rozwoju nadciśnienia tętniczego.

W miastach najgłośniej

Na hałas narażeni są przede wszystkim mieszkańcy miast. W województwie mazowieckim aż 64,47 proc. osób mieszka właśnie w miastach, przy czym średnia dla Polski wynosi 59,83 proc. Silna urbanizacja i rozwój mobilności miejskiej powodują, że skutki hałasu odczuwa coraz więcej z nas. I to właśnie ograniczenie negatywnych skutków zdrowotnych związanych z hałasem jest głównym celem programu przyjętego przez sejmik Mazowsza.

Podstawą do sporządzenia programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego (POH) były strategiczne mapy hałasu obrazujące stan akustyczny środowiska. Pozwoliły one na identyfikację obszarów wymagających podjęcia działań w zakresie ochrony przed hałasem. W programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa mazowieckiego uwzględnione zostały tereny, gdzie zlokalizowane są główne drogi, linie kolejowe i lotniska, a także – po raz pierwszy – miasta z liczbą mieszkańców powyżej 100 tys., czyli Warszawa, Radom i Płock. Dotychczas dla tych miast programy tworzyły rady powiatu.

Jak podkreśla marszałek Adam Struzik, program nie tylko kompleksowo opisuje problem zanieczyszczenia hałasem, ale też zawiera konkretne rozwiązania. – Wcześniej uchwalonych było pięć programów – osobno dla dróg krajowych, wojewódzkich, dróg na obszarze Siedlec i Ostrołęki, linii kolejowych i lotnisk. Teraz w jednym akcie prawa miejscowego są zawarte wszystkie te elementy. Co więcej, jego zakres został zwiększony o miasta z liczbą mieszkańców powyżej 100 tys. Podeszliśmy do tematu bardzo poważnie. Przygotowaliśmy kilkaset działań naprawczych i będziemy monitorować wprowadzanie ich w życie.

Co hałasuje w Warszawie?

Głównym źródłem hałasu w Warszawie jest ruch uliczny. Całkowita liczba osób dotkniętych znaczną dokuczliwością hałasu spowodowanego ruchem drogowym wynosi 113 201. Przez stolicę przebiega 5 dróg ekspresowych, 2 drogi krajowe oraz 10 dróg wojewódzkich. Długość dróg o średniodobowym natężeniu ruchu powyżej 1000 pojazdów na terenie miasta wynosi ok. 5798 km.

Dodatkowo na terenie miasta funkcjonuje tzw. warszawski węzeł kolejowy, składający się z 8 linii kolejowych dalekobieżnych oraz 18 linii kolejowych podmiejskich. Działają też 4 zajezdnie tramwajowe (piąta w budowie). Duże natężenie hałasu powodują też lotniska – Port lotniczy im. Fryderyka Chopina oraz Port lotniczy Warszawa-Babice.

Kilkaset rozwiązań

Co można zrobić, aby ograniczyć hałas w mieście? Głównie są to działania inwestycyjne. W przypadku głównych dróg dotyczą m.in. wyprowadzeniu natężenia ruchu (w szczególności ruchu tranzytowego) z terenów mieszkalnych, wymiany nawierzchni drogi na cichą, czyli taką ze specjalnej mieszanki bitumicznej, która pochłania hałas z toczących się kół lub budowę ekranów akustycznych. Wśród rozwiązań dla linii kolejowych znalazły się modernizacje lub wymiana taboru czy odpowiednie utrzymanie torowisk. W przypadku lotnisk są to działania polegające m.in. na nieprzekraczaniu dopuszczalnych poziomów hałasu w nocy poza granicami obszaru ograniczonego użytkowania, rozbudowie systemu monitoringu hałasu czy optymalizacja wykorzystania dróg startowych, procedur wznoszenia i podejścia do lądowania uwzględniająca oddziaływania akustyczne względem terenów mieszkaniowych.

Duże znaczenia dla Warszawy ma też tworzenie terenów zielonych, dbałość o krajobraz dźwiękowy, edukacja czy promowanie cichej mobilności i transportu publicznego.

– Zasadniczo powinno się stawiać na zrównoważony rozwój miast, dzięki któremu, mieszkańcy zyskają środowisko miejskie, które będzie dla nich przyjazne, zapewniające dostęp do zielonych stref wypoczynku. Nie można zapomnieć o edukowaniu mieszkańców w zakresie ekologii i ochrony środowiska, wprowadzeniu efektywnej organizacji ruchu pojazdów na terenie miast wraz z intensyfikacją działań na rzecz komunikacji zbiorowej, pieszej i rowerowej. Istotnym działaniem powinno być również wprowadzenie eko-stref w obszarach śródmiejskich – tłumaczy Piotr Książka z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego.     

Zaplanowane działania mają dwie perspektywy czasowe – te najpilniejsze do zrealizowania w okresie obowiązywania przyjętej właśnie uchwały, czyli w ciągu 5 lat oraz działania z perspektywą uwzględniającą konieczność zaprojektowania i zrealizowania zaplanowanych w POH inwestycji mających poprawić klimat akustyczny na Mazowszu.

– Po raz pierwszy do wskazania obszarów wymagających interwencji użyto nie tylko tak zwanych norm hałasowych, ale także wskaźników zdrowotnych. Jest to wskaźnik znacznej uciążliwości, wskaźnik zaburzeń snu oraz choroby niedokrwiennej serca wskutek oddziaływania hałasu drogowego. Warto pamiętać, że niedocenianym narzędziem jest planowanie przestrzenne które może pozwolić zapobiec narażaniu mieszkańców na uciążliwości hałasowe, do czego odwołujemy się także w POH. Wywiązanie się z nałożonych obowiązków na zarządzających poszczególnymi źródłami hałasu będziemy weryfikować przez roczną sprawozdawczość – zaznacza Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami, Emisji i Pozwoleń Zintegrowanych w urzędzie marszałkowskim.

[1] https://www.eea.europa.eu/pl/highlights/oczekuje-sie-ze-liczba-europejczykow, 15.07.2024.

Marta Milewska
Rzecznik Prasowy
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego,
tel. 22 59 07 602, kom. 510 591 974,
e-mail: rzecznik@mazovia.pl